Podstawy wyceny przedsiębiorstw

Problematyka wyceny przedsiębiorstw budzi wiele kontrowersji. Ich źródła tkwią w stosowaniu różnych metod wyceny, błędach popełnianych przez rzeczoznawców, jak i w nieznajomości zagadnienia i jego złożoności.

Przedsiębiorstwa są wyodrębnionymi pod względem prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym podmiotami gospodarczymi, nastawionymi w swoim działaniu na wytwarzanie produktów i / lub świadczenie usług w celu osiągnięcia zamierzonych wyników finansowych. Nieodłącznym atrybutem przedsiębiorstwa jest jego majątek, tworzony przez:

1. substancję materialną – majątek trwały i obrotowy,
2. elementy niematerialne, związane z organizacją i wykorzystaniem substancji materialnej. Do takich elementów zaliczamy: jakość kadr, patenty, znaki firmowe i handlowe, umowy rynkowe, koncesje itp.[1]

W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwa, podobnie jak inne dobra znajdujące się na rynku mogą być przedmiotem operacji handlowych, tj. kupna – sprzedaży, dzierżawy i zastawu, a także specyficznych dla rynku przedsiębiorstw operacji podziału i fuzji. Następstwem tego jest konieczność wykorzystywania w rachunkach ekonomicznych wartości przedsiębiorstwa. Nie chodzi przy tym o wartość przedsiębiorstwa “samą w sobie”, ale o wartość przypisywaną mu przez poszczególne podmioty transakcji, na przykład inwestora lub sprzedającego. Specyfika rynku przedsiębiorstw, a mianowicie niepowtarzalny charakter niektórych dóbr rynkowych i transakcji handlowych sprawia, że wyznaczanie wartości rynkowej podmiotów gospodarczych nie jest jednoznaczne. Wycena najczęściej nie odbywa się na rynku lecz w toku indywidualnie przeprowadzanego rachunku kalkulacyjnego. Wycena przedsiębiorstw przez rynek dotyczy jedynie firm notowanych na giełdzie i jest to tak zwany rynek wtórny. W wypadku wchodzenia z akcjami na giełdę (rynek pierwotny) wycena przeprowadzana jest przez rzeczoznawców.

Proces prywatyzacji gospodarki musi być poprzedzony wyceną poszczególnych podmiotów, która jest niezbędna do ustalenia:

• ceny emisyjnej akcji,
• ceny kupna – sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego części oraz związanych z tym rat spłaty,
• czynszu za dzierżawę mienia.

Konieczność wyceny pojawia się także przy okazji:

• wniesienia całego przedsiębiorstwa lub jego części jako aportu do kapitału zakładowego spółki,
• fuzji z innymi podmiotami gospodarczymi,
• przekazania i zwrotu przedsiębiorstwa lub jego części w ramach umowy dzierżawy i zastawu,
• wystąpienia lub wyłączenia udziałowców z przedsiębiorstwa zorganizowanego w formie spółki,
• umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcji w spółce akcyjnej,
• wywłaszczenia przedsiębiorstwa lub jego części,
• ubezpieczenia przedsiębiorstwa,
• analiz w zakresie zmian strukturalnych, związanych z reorganizacją, naprawą bądź upadłością przedsiębiorstwa,
• kontroli wewnętrznej wartości kapitału zaangażowanego przez właścicieli w firmie,
• prezentacji w bilansie rocznym udziałów w spółkach,
• pomiaru podatków majątkowych i opłat skarbowych, których podstawą jest wartość przedsiębiorstwa (np. podatek od otrzymanych w spadku lub w formie darowizny udziałów w spółce).[2]

Wycena przedsiębiorstwa pełni trzy podstawowe funkcje:

• funkcja doradcza:

istotą funkcji doradczej jest przygotowanie niezbędnych do podjęcia określonej decyzji informacji o wartości przedsiębiorstwa lub jego części. Do takich informacji zaliczają się przede wszystkim wielkości, które pozwalają ocenić propozycje cenowe kontrahenta, a także określają możliwości ewentualnych własnych ustępstw w negocjacjach. Charakter tych granic i ich podstawy są zróżnicowane w zależności od problemu. Możemy np. wyróżnić:

• dolną granicę ceny sprzedaży przedsiębiorstwa, która najczęściej jest wyznaczana przez jego wartość likwidacyjną,
• górną granicę ceny nabycia przedsiębiorstwa, określaną przez jego wartość odtworzeniową,
• minimalną wartość udziału w kapitale zakładowym, opartą z reguły na wartości księgowej aktywów.

Wielkości te są utajniane przez strony negocjacji, gdyż wpływają na zachowania podmiotu.

• funkcja argumentacyjna

funkcja argumentacyjna ma na celu przygotowanie informacji, które przekonają kontrahenta do przedstawionego mu stanowiska, a zatem umożliwiają osiągnięcie sukcesu w negocjacjach.

Argumentacja może wynikać z różnych źródeł. Np. ze strony nabywców polskich przedsiębiorstw budowlanych, jako argument wspierający tezę o niskiej wartości tych firm, przedstawiony został przypadek sprzedaży “Exbudu”, którego cena w momencie emisji akcji została określona na poziomie 68,7% wartości księgowej aktywów netto.

• funkcja mediacyjna

wycena w tym aspekcie ma na celu znalezienie takiej wartości, która będzie mogła być zaakceptowana przez wszystkich uczestników transakcji.

Punkty sporne tkwią najczęściej w ocenie:

• przydatności majątku,
• realności wierzytelności,
• sytuacji rynkowej,
• rentowności sprzedaży,
• niezbędności nakładów inwestycyjnych,
• okresu zdolności do generowania korzyści finansowych.

Po poznaniu źródeł konfliktów może następować ich eliminacja przez szukanie kompromisów.[3]

Wycena przedsiębiorstw zależy od wielu czynników, do najistotniejszych zaliczyć można:

1. cel i funkcje wyceny,
2. podmiot, którego punkt widzenia jest przyjmowany podczas wyceny,
3. sytuację ekonomiczną wycenianego przedsiębiorstwa,
4. sytuację społeczno – gospodarczą w regionie, w którym funkcjonuje wyceniana firma.

Czynniki te mają wpływ na wybór metody wyceny.

[1] Mieczysław Kufel, Metody wyceny przedsiębiorstw, Bielsko – Biała 1992 rok.

[2] Op. Cit.

[3] Op. Cit.